CAG Full Form In Marathi CAG हा राष्ट्रीय व राज्य सरकारांच्या खर्चाच्या व बाह्य आणि अंतर्गत लेखापरीक्षणासाठी जबाबदार सर्वोच्च प्राधिकरण आहे. हे भारताचे कॅग म्हणून प्रसिद्ध आहे आज आपण CAG म्हणजे काय? CAG ची स्थापना? CAG चे कर्तव्य? CAG चा अधिकार ? CAG चा पगार? CAG चे मिशन काय आहे हे सर्व बघनार आहोत.
CAG फुल फॉर्म | CAG Full Form In Marathi
CAG Full Form In Marathi।CAG Long Form In Marathi
CAG चा इंग्रजी फुल फॉर्म “Comptroller and Auditor General of India” कंट्रोलर अँड ऑडिटर जनरल ऑफ इंडिया असा आहे. CAG चा मराठी फुल फॉर्म “भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक” असा आहे
CAG म्हणजे काय? What is CAG?
CAG किंवा “ऑडिटर जनरल”, हे सरकारी कामकाजाचे लेखापरीक्षण आणि अहवाल देऊन सरकारी उत्तरदायित्व सुधारण्याचे आरोप असलेले सरकारी अधिकारी आहेत. कॅग हे युनायटेड किंगडम, रिपब्लिक ऑफ आयर्लंड, भारत आणि चीनसह अनेक देशांमध्ये सरकारी अधिकाऱ्याचे शीर्षक आहे.
CAG पूर्वीच्या भारतीय आदेशानुसार 9व्या क्रमांकावर आहे आणि त्याला भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशाप्रमाणेच दर्जा आहे. कॅग हे भारतीय लेखापरीक्षण आणि लेखा विभागाचे प्रमुख देखील आहेत. कोळसा खाण वाटप घोटाळा आणि 2G स्पेक्ट्रम वाटप घोटाळा यासारख्या आर्थिक फसवणुकीची चौकशी करणारी ही भारतातील सर्वात शक्तिशाली संस्था आहे.
CAG ची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती भारताच्या पंतप्रधानांच्या शिफारसीनुसार 6 वर्षांच्या कालावधीसाठी करतात. 2016 पर्यंत, शशिकांत शर्मा हे भारताचे CAG आहेत. त्यांची 23 मे 2013 रोजी नियुक्ती झाली आणि ते भारताचे 12 वे CAG होते.
CAG ची स्थापना-
भारताचा CAG हा भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 148 द्वारे स्थापित केलेला प्राधिकरण आहे, जो भारत सरकार आणि राज्य सरकारांच्या सर्व पावत्या आणि खर्चाचे लेखापरीक्षण करतो, त्यामध्ये त्या एजन्सी आणि अधिकारी यांचा समावेश होतो ज्यांना सरकारकडून मोठ्या प्रमाणावर निधी दिला जातो आणि ज्यामध्ये सरकारचा किमान 51% हिस्सा आहे. याचे मुख्यालय नवी दिल्ली, भारत येथे आहे. CAG ची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती भारताच्या पंतप्रधानांच्या शिफारसीनुसार 6 वर्षासाठी करतात.
एप्रिल 2020 मध्ये, राजीव महर्षी हे भारताचे CAG आहेत. त्यांची 25 सप्टेंबर 2017 रोजी नियुक्ती झाली आणि ते भारतातील 13 वे CAG आहेत. कॅग हे भारताच्या लेखापरीक्षण आणि लेखा विभागाचे प्रमुख देखील आहेत. CAG अहवाल PAC आणि COPU द्वारे विचारात घेतला जातो, ज्या भारतीय संसद आणि राज्य विधानमंडळांमध्ये विशेष समित्या आहेत. कोळसा खाण वाटप घोटाळा आणि 2G स्पेक्ट्रम वाटप घोटाळा यासारख्या भारतातील आर्थिक फसवणुकीची चौकशी करणारी ही सर्वात शक्तिशाली एजन्सी आहे. CAG ला भारतीय पसंतीक्रमानुसार सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीश प्रमाणे दर्जा आहे.
CAG ची कर्तव्ये-
- AG ची नेमणूक देशाच्या घटनेनुसार केली जाते.
- अध्यक्ष केंद्राच्या खात्याचे लेखापरीक्षण अहवाल सादर करणे.
- राज्याच्या खात्यांचा लेखापरीक्षण अहवाल राज्यपालांना सादर करणे.
- भारताच्या आणि प्रत्येक राज्याच्या सार्वजनिक खात्यातून आकस्मिक निधी आणि खर्चाशी संबंधित खात्यांचे ऑडिट करणे.
- भारताच्या एकत्रित निधी आणि प्रत्येक राज्य आणि केंद्र राज्याच्या एकत्रित निधीतून झालेल्या खर्चाच्या संदर्भात खात्याचे लेखापरीक्षण करणे.
- केंद्र किंवा राज्य महसूल अनुदानित सरकारी कंपन्या आणि इतर संस्थांच्या प्राप्ती आणि खर्चाचे लेखापरीक्षण करणे.
- केंद्र किंवा राज्य सरकारच्या कोणत्याही विभागाच्या ताळेबंद, व्यापार, उत्पादन आणि नफा-तोटा किंवा इतर कोणत्याही खात्याचे ऑडिट करण्यासाठी.
CAG चे अधिकार-
- नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षकाची नियुक्ती भारताच्या राष्ट्रपतीद्वारे केली जाते आणि सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशाला ज्या पद्धतीने आणि कारणास्तव काढून टाकले जाते त्याच पद्धतीने त्यांना पदावरून काढून टाकले जाऊ शकते.
- या पदावर नियुक्त केलेल्या व्यक्तीने राष्ट्रपती किंवा राष्ट्रपती कार्यालयाने नियुक्त केलेल्या इतर कोणत्याही व्यक्तीसमोर पदाची शपथ घेतली पाहिजे.
- पगार, सेवाशर्ती, अनुपस्थितीची रजा, पेन्शन आणि सेवानिवृत्तीचे वय भारताच्या संसदेद्वारे निश्चित केले जाते आणि दुसऱ्या अनुसूचीमध्ये नमूद केले आहे की त्यांच्या कार्यकाळात पदावर असलेल्या व्यक्तीच्या गैरसोयीसाठी सेवा शर्ती आणि पगारात बदल केला जाणार नाही.
- पदावर असलेल्या व्यक्तीची नियुक्ती 6 वर्षांच्या कालावधीसाठी किंवा 65 वर्षे पूर्ण होईपर्यंत यापैकी जे आधी असेल ते केले जाते.
CAG चा पगार-
कोणत्याही कॅगचे वेतन आणि इतर सुविधा 1971 च्या CAG कायद्यानुसार देशाच्या संसदेत निश्चित केल्या जातात. त्यांचा पगार सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांच्या पगार इतका आहे. ही नियुक्ती स्वीकारल्यानंतर, कॅग इतर कोणत्याही सरकारी किंवा गैर-सरकारी कार्यांशी जोडू शकत नाही. सध्या कॅगचा पगार रु. ९०,०००.
कॅगची नियुक्ती-
देशाच्या कॅगची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात. या नियुक्ती मध्ये पंतप्रधानांचे मत अनिवार्य आहे. नियुक्तीच्या वेळी कॅगला राष्ट्रपतीसमोर शपथ घ्यावी लागते.
CAG चे व्हिजन
आम्ही काय बनण्याची आकांक्षा बाळगतो ते आमची दृष्टी दर्शवते.
सार्वजनिक संसाधनांवर स्वतंत्र आणि विश्वासार्ह हमी देणे सुरू ठेवा आणि सार्वजनिक क्षेत्रातील ऑडिटिंगमध्ये जागतिक नेता व्हा.
CAG चे मिशन
आमचे ध्येय आमची वर्तमान भूमिका स्पष्ट करते आणि आज आम्ही काय करत आहोत याचे वर्णन करते.
भारतीय राज्यघटनेने अनिवार्य केलेले, आम्ही उच्च दर्जाचे लेखापरीक्षण आणि लेखांकनाद्वारे उत्तरदायित्व, पारदर्शकता आणि सुशासनाला प्रोत्साहन देतो आणि सार्वजनिक निधी एकत्रित आणि प्रभावीपणे आणि कार्यक्षमतेने वापरला जात असल्याची स्वतंत्र आणि वेळेवर हमी विधिमंडळ, सार्वजनिक आणि कार्यकारी मंडळांना प्रदान करतो.
CAG चे मुख्य मूल्य
आमची मूळ मूल्ये ही मूलभूत श्रद्धा आहेत जी आमच्या संस्था आणि आमच्या लोकांना मार्गदर्शन करतात.
- संस्थात्मक मूल्ये: व्यावसायिक मानके, वस्तुनिष्ठ आणि संतुलित दृष्टीकोन, स्वातंत्र्य आणि पारदर्शकता राखणे.लोक मूल्य: नैतिक वर्तन, सचोटी, व्यावसायिक क्षमता, निष्पक्षता आणि सामाजिक जागरूकता.
FAQ
CAG Full Form In Marathi | CAG म्हणजे काय?
CAG हा एक संवैधानिक कार्यकर्ता आहे, जो विधीमंडळ आणि कार्यकारी अधिकारी यांच्यापासून स्वतंत्र आहे. यासाठी कॅग जबाबदार आहे. भारत सरकार आणि राज्य सरकारांच्या मंत्रालयांचे आणि विभागाचे ऑडिट करते .
भारताच्या कॅगचे नियंत्रण कोण करते?
श्री गिरीशचंद्र मुर्मू,श्री गिरीश चंद्र मुर्मू यांनी 8 ऑगस्ट 2020 रोजी भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक म्हणून पदभार स्वीकारला. याआधी श्री मुर्मू हे जम्मू आणि काश्मीरच्या केंद्रशासित प्रदेशाचे पहिले लेफ्टनंट गव्हर्नर होते.
CAG ची नियुक्ती कोण करते ?
देशाच्या CAG नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात. या नियुक्ती मध्ये पंतप्रधानांचे मत अनिवार्य आहे. नियुक्तीच्या वेळी कॅगला राष्ट्रपतीसमोर शपथ घ्यावी लागते.
